یک دهه تلاش برای توسعه ایمن زیست فناوری

کشورهای عضو کنوانسیون تنوع زیستی پس از ۵ سال مذاکرات فشرده در نهایت در ۲۹ ژانویه سال ۲۰۰۰، پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا را با هدف ”اطمینان از میزان کافی حفاظت در زمینه انتقال، بکارگیری و استفاده ایمن از موجودات تغییر یافته ژنتیک حاصل از زیست فناوری نوین“ تصویب نمودند. این پروتکل در تاریخ ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۳ وارد فاز اجرایی شد. در طی ده سال گذشته از ۱۹۹ کشور جهان، ۱۶۷ کشور به این پروتکل پیوسته‌اند که در اکثر آن کشورها قدمهای اولیه و اساسی در جهت اجرای الزامات پروتکل برداشته شده است. برای مثال ۱۲۰ کشور چارجوب ملی ایمنی زیستی کشور خود را ایجاد نموده‌اند، ۷۵ کشور دارای یک یا چند قانون ایمنی زیستی هستند، ۶۹ کشور دارای یک یا چند مقررات ایمنی زیستی و ۴۸ کشور دارای یک یا چند دستورالعمل ایمنی زیستی هستند. به‌طورتقریبی همه کشورها مراجع ذیصلاح ملی خود که مسئول انجام کارهای اجرایی پروتکل هستند را تعیین نموده‌اند. اتاق تهاتر ایمنی زیستی از طریق اطلاعاتی که نمایندگان رسمی کشورها در آن ثبت نموده‌اند هم اکنون دارای کاملترین اطلاعات علمی، فنی، زیست محیطی و حقوقی در زمینه موجودات تغییر یافته ژنتیک است. علاوه بر آن بسیاری از کشورها توانسته‌اند اتاق تهاتر ملی ایمنی زیستی خود را ایجاد نمایند. کشور جمهوری اسلامی ایران نیز به عنوان یکی از اعضاء فعال پروتکل ایمنی زیستی کارتاهنا در یک دهه گذشته قدمهای مهمی از قبیل: ایجاد چارچوب ملی ایمنی زیستی، ایجاد اتاق تهاتر ملی ایمنی زیستی ، تصویب قانون ملی ایمنی زیستی، تصویب آیین نامه اجرایی قانون ملی ایمنی زیستی، برگزاری کنگره‌ها، کارگاهها و سمینارهای متعدد ایمنی زیستی در سطح ملی و بین‌المللی برای توسعه ایمن زیست فناوری برداشته است. این مقاله که به مناسبت دهمین سال ورود پروتکل به فاز اجرایی تهیه شده است، مروری بر این فعالیتها است.